29 January, 2015

,

Dore icyo wakora igihe kwituma bikugora(Impatwe), imiti wagura muri farumasi n'igihe biba ngombwa kujya kwa muganga.

IMPATWE (Constipation)
Ikibazo cy'umukunzi wa Baza muganga: Mwiriwe? mbandikiye mbasaba ko mwafasha umuvandimwe mu kibazo yagize.Ikabazo cye giteye gutsa,kuva akiri muto yagiraga ikibazo cyo kwituma kuburyo rimwe narimwe yajyagamo bikanga byanakunda akababara,uko agenda akura byagiye birushaho gukomera,kuburyo ubu atacyinifuza kujya mubwiherero niyo agiyeyo avamo yacitse ibisebe,kuko umwanda(amabyi) usohoka uba ukomeye cyane,agerageza kunywa amazi gusa ntacyo bitanga.ese yaba ariki kibitera?ese harumuti yabona?mumufashe kuko arababaye! Murakoze 
Impatwe ni indwara ya rusange mu bantu. Abakuze bashobora kurwara impatwe urugero bitewe no
kutanywa ibintu bihagije, imiti banywa, indyo ituzuye no kudakora imyitozo ngorora muburi.


Ibimenyetso by'impatwe:
• Uko muntu asanzwe ajya kwituma biragabanuka kandi /cyangwa bikagora ukurikije uko byari bisanzwe bimeze.
Icyo umuntu yakora mu gihe afite iki kibazo:
• Mu gitondo mbere yo kurya ujye ubanza ugire ikintu unywa, unywe hagati y'ikirahure 1-2 by'amazi
nta kindi kintu kiragera mu nda. Nywa ibintu byinshi nibura litiro ebyiri z'amazi ku munsi, byoroshya
ibintu biba biri mu mara.
• Rira ku gihe buri gihe kandi ukacange neza ibyo uri kurya.
• Koresha ibiryo birimo intungamubiri zihagije n'imboga nyinshi cyane za rwatsi. Hejuru y' ibyo ukunde nko kurya puruniye, ikinyomoro na porici bifasha umuntu urwaye uburwayi bw'impatwe.
• Genda genda bihagije kugira ngo bifashe amara gukora neza.
• Jya ku musarani buri gihe wumvise ubishatse ntukirindirize.
• Ushobora gukoresha imiti igurirwa muri farumasi ifasha umuntu kwituma neza batanga umuntu
atarinze kwerekana urupapuro rwa muganga mukuru, nk'imiti y' ifu yoroshya mu mara, isukwa, ijya kumera nk'ibinini cyangwa iyo banyuza mu kibuno ariko yo umuntu afata mike. Kuri farumasi naho bashobora kuguha inama nyakuri kandi zitagira ingaruka mbi z'uko umuti ukoreshwa.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
Impatwe zaje ku buryo butunguranye kandi mu gihe uri kwituma ukaba ubabara cyane bikabije
kandi mu byo witumye hakazamo n'amaraso.
Ikigeretseho impatwe zikaba zifite ibimenyetso, urugero nko guhorana umunaniro, kubababara mu
nda mu buryo budasobanutse, kugira isesemi, kuruka, kugira umuriro cyangwa guhitwa.
Uburwayi bugutinzeho kandi uburyo wivuye mu rugo bukaba ntacyo bwakumariye.

Menya byinshi ku bushye, uko wafasha umuntu wahiye, ndetse n'ibyiciro by'ubushye.

UBUSHYE (Skin burn)
Ubushye bushobora guterwa n'ibintu bitandukanye bishobora gutwika uruhu cyangwa se n'umubiri wawe bikaba bukaba hari n'igihe bugera ku igufa bitewe n'icyagutwitse.
Urwego rwa mbere rw'ubushye ni ugushya ku ruhu, icyo gihe uruhu ruratukura kandi hakokera. Mu bushye haba harimo uburibwe bwokera ariko ntihatumba. Bishobora guterwa n'izuba cyangwa n'ibintu bisukika bishyushye. Ubushye buto ushobora kubwivurira mu rugo.
Urwego rwa kabiri rw'ubushye ni ubucengera mu mubiri imbere, nk'urugero bishobora guterwa n'ibintu bisukika bishyushye, umwuka w'amazi ushyushye cyangwa amavuta. Ahahiye haratukura, hakabyimba, hakababaza cyane, hakanatutumbamo amazi imbere.

Uko wakwikorera ubutabazi bw'ibanze:
• Hita ukonjesha aho hantu hahiye ukoresheje amazi akonje umare nk'iminota 15 - 30, kugira ngo
ubushye budakomeza gukwira n'ahandi kandi bigabanye n'ububabare.
• Kuramo ibintu bishora kukuvamo urugero nk'impeta, inzara zo ku ntoki hakiri kare bigishoboka
mbere y' uko habyimbirwa bikagorana kubikuraho.
• Wimena ikibyimba.
• Kubwo ububabare ushobora gufata imiti igabanya umuriro kubyimbirwa (parasetamolo cyangwa
ibuporofeni).
• Banzaho igipfuko kirimo umuti w'amavuta kugira ngo bande idafata mu bushye. Hejuru y'icyo
gipfuko kirimo amavuta zengurutsaho bande ifite isuku ihagije, kandi uzajye uzihindura hagati
y'iminsi 2-3 cyangwa mu gihe biri ngombwa.
• Irinde ikintu cyakora ku bushye kikaba cyahakomeretsa cyangwa kikahanyeganyeza mu gihe bitari ngombwa.
• Kuraho ibyo bipfuko witonze. Niba ibipfuko byafashe mu bushye banza ushyireho amazi ahagije
kugira ngobyorohe mbere yuko ubikuraho.
• Oza gisebe neza ukoresheje amazi meza afite isuku kandi ugipfuke neza. Kugira ngo uruhu ruzakire
neza ushobora kujya usigaho amavuta yagenewe gusigwa ku bisebe.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
Ubushye ari bunini kandi hari kuvamo amazi n'ibindi bintu.
• Wahiye mu maso, ku gitsina cyangwa ku mavi.
• Ahantu wahiye habyimbye, ntihakire, hakanakubabaza, hakokera, hanuka cyangwa wagize umuriro.
• Ubushye bumaze ibyumweru bibiri butarakira.
,

Kuva imyuna ni iki? ni gute nakwikorera ubutabazi bw'ibanze igihe nyirwaye? ni ryari najya kwa muganga?

KUVA IMYUNA(epistaxis)
Ijambo kuva imyuna ni kimwe no kuvuga kuva amaraso mu mazuru. Kuva imyuna bishobora kwizana cyangwa bishobora guterwa n'ibicurane, kwipfuna cyane, kuma mu mazuru, ubumuga cyangwa kugira umutima utera vuba vuba ni ukuvuga ufite umuvuduko w'amaraso mwinshi.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:


• Kuva imyuna birahindagurika rimwe iza ari mike ubundi ikaza ari myinshi.
Uko wakwivura(wakwikorera ubutabazi bw'ibanze:
• Pfuna amazuru umaremo ibiremve byose.
• Kanda ku mazuru mu minota 15 - 30.
• Ryama ariko umere nk'uwicaye, umutwe wegutse.
• Shyira barafu cyangwa se ishashi irimo barafu hejuru y'amazuru(ku bayibona) no mu irugu(ariko ugire ikintu ubanza ku mubiri){ubukonje butuma imitsi yegerana bityo bikaba byafasha amaraso gukama.}
• Shyira barafu cyangwa se agace ka barafu mu kanwa, kugira ngo byoroshye mu mihogo hafi y'amazuru.
• Mu minsi ibiri wirinde gukora mu mazuru, kurya ibiryo bishyushye, koga amazi ashyushye no kunywa inzoga.
• Mu kwirinda kuva imyuna washyira mu mazuru umuti ubonerwa muri farumasi w'amavuta ya
sezame, vitamine A y'ibitonyanga byo mu mazuru cyangwa umuti upurizwa mu mazuru utuma mu
mazuru horoha.
• Ushobora kugura by'agateganyo udutambaro two mu mazuru, washyiraho utangiye kuva, ngo
imyuna ihagarare.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Kuva imyuna bidahagaze hagati y'amasaha 2-3.
• Kuva imyuna bikunda kugaruka inshuro nyinshi.
• Uva imyuna myinshi cyane.

Menya indwara y'uduheri tuzamo amashyira, ishobora kwinjirira aho bakogoshe kandi ifata abantu bingeri zose cyane abana


UDUHERI TUZAMO AMASHYIRA DUTUTUMBYE
Uduheri tuzamo amashyira duterwa n'udukoko twitwa sitafirokoke(staphylococcus) cyangwa sitereputokoke (streptococcus) dutuma uruhu ruzana uduheri turimo amashyira, tukaba twandura ku buryo bworoshye cyane ku bana, ariko gake cyane ku bantu bakuru. Utu duheri tuzamo amashyira, akenshi twandurira mu gusuhuzanya cyangwa gukoranaho.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Ubusanzwe uduheri tuza hafi y'umunwa na hafi y'amazuru tuba ari uduheri tudatinda, duhita dukira mbere y'uko umuntu atangira kutwibazaho.
• Muri utwo duheri havamo amashyira cyangwa ibisa n'amazi, iyo twumye tujya gusa n'umuhondo, tukameneka cyangwa tukavirirana nyuma y'iminsi ibiri, utwo duheri turimo amashyira tuba twafashe n'ahandi tukaba twinshi.
• Mu ijosi naho hashobora kubyimba hakanababaza.
• Hejuru y'ibyo bimenyetso byo ku ruhu umuntu ashobora kugira umuriro.
Uko wakwivura iyi ndwara:
• Haranira kugira isuku ihagije y' intoki.
• Karaba ahari ubwo burwayi kabiri ku munsi ukoresheje isabune unahumutse.
• Oza uruhu ukoresheje isabune irinda umwanda.
• Koresha amavuta arinda bagiteri kabiri ku munsi mu gihe cy'icyumweru ahantu harwaye.
• Iyo wongeye kubyimbirwa, biba biguturutseho cyangwa biturutse ku muntu wo mu muryango wawe ufite uburwayi bwo mu mazuru. Bishobora no guterwa n'itungo ryo mu rugo, cyane cyane
mu matwi y'imbwa. Iyo bigenze bityo umuryango wose byakabaye byiza ushyize mu mazuru umuti w'amavuta urwanya udukoko twa bagiteri no mu matwi y'imbwa mu migoroba itanu ikirikirana.
Bariza ubundi busobanuro kuri farumasi!
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Nyuma y'icyumweru utwo dusebe tutakize nubwo wagerageje kwivura mu rugo.
• Uduheri tubaye twinshi kandi dukomeje gukwira n'ahandi nubwo wivuye.
• Utwo duheri turwaye uruhinja rukivuka.
Bigutera umuriro.
• Uduheri twaje mu maso, mu bwanwa cyangwa mu mutwe.
Nyuma y'iminsi 2 umuntu afata umuti ntabwo aba bashobora kugira uwo yanduza cyangwa nyuma y'umunsi 1 afata umuti w' antibiyotike (antibiotics).

,

Impengeri cyangwa se utubyimba two ku mubiri, ushobora kutwirinda ukaturinda n'abo mubana


IMPENGERI CYANGWA UTUBYIMBA
Reba no ku miswa yo mu birenge.
Impengeri ni utubyimba duto duterwa na virusi ituma abana bazana uduheri, ntibikunze kuba ku bantu bakuru. Abakunda kurwara impengeri cyane cyane ni abantu bafite uruhu rwumye n'abana bafite uruhu rurwaragurika. Igihe cyo kwandura gisimburana kuva ku ibyumweru bibiri kugeza ku byumweru bitandatu.
Impengeri akenshi zimara amezi, rimwe na rimwe zikamara imyaka kandi aho zivuye ntizihasiga inkovu.
Umwana uzirwaye ntabwo abagomba kwirindwa kwegera abandi, ngo bimubuze kujya ku kigo cy'incuke cyangwa ngo bimibuze kujya ku ishuri. Impengeri cyangwa utubyimba ubusanzwe turikiza nta wundi muti uhambaye bisaba.
Ibimenyetso by'iyi ndwara:

• Agahengeri kaba kangana na milimetero ebyiri urebeshe amaso agahengeri kaba kangana n'agaheri gasanzwe ariko mo hagati ushobora kubonamo akantu.
• Impengeri zishobora kuba ari mbarwa, zirenga icumi cyangwa zirenga ijana.
• Akenshi impengeri ziza ahantu hari uruhu rworoshye nko ku kibero, cyangwa se mu kwaha.
• Iyo kaje ari kamwe kamwe biragoye kumenya ko ari zo.
Uko wavura impengeri ku giti cyawe:
• Irinde kuhakobora.
• Wishima mu mpengeri.
• Kwisiga amavuta asanzwe/amavuta ya hidrokorutizone(Hydrocortizone) ashobora gutuma uzirwaye yoroherwa.
• Isuku y'intoki ni ingenzi!
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Impengeri ari nini cyane cyangwa ari nyinshi cyane.
• Aho impengeri ziri hokera, hatukura cyangwa hatutumbye
• Utarakize kandi waragerageje kwivurira mu rugo.

Indwara y'imiswa yo mu birenge ushobora kuyirinda; kuyivura niba warayanduye; ongera ubumenyi kuri yo


IMISWA YO KUBIRENGE
Imiswa yo ku kirenge ikunda kuza ahantu umuntu akandagirira, ibyo bigatuma bigora ko umuntu arinda uruhu rwaho cyangwa kuharinda gutsikamirwa.
Ibimenyetso bizakwereka ko urwaye imiswa yo mu birenge:

• Aho iyo miswa itangiye kuza umuntu yumva habyimbye. Iyo iri gukura yinjira mu mubiri, ukumva hajemo uburemere kandi imiswa igatangira kujya ikubabaza.
Uko wakwivura(wakwikorera ubutabazi bw'ibanze)
• Imiswa yo kubirenge ikira nyuma y'ibyumweru bike iyo washyizeho agapfuko kabugenewe (siparadara). Ukata agapfuko kangana nuko umuswa ungana ukakomekaho, hanyuma
ukagafatisha siparadara. Buri nyuma y'iminsi ibiri uhindura igipfuko kuzageza igihe imiswa ikiriye neza"irandukanye n'imizi yayo". Kwivura imiswa ukoresheje siparadara zabugenewe akenshi
bimara hagati y'ibyumweru2-4.
• Kugira ngo ukire vuba nuko wakoresha umuti uboneka muri farumasi uvangwa n'amazi ashyushye. Aho imiswa iri uhashyiraho uwo muti ugakora ku buryo utangiza uruhu rukiri ruzima.
• Mu buryo bwo kwirinda ko imiswa izongera ikagaruka uhindura inkweto ukambara inkweto zigukwiriye hanyuma aho imiswa iri ukajya ushyiraho agatambaro kahakwiriye. Mu nkweto ugiye
kwambara ushyiramo agatambaro kariho amavuta yabugenewe akajya aho akabyimba kari nabyo bishobora gufasha.
• Gukonjesha ibirenge cyangwa gushyiraho umuti w'amaga ntibishobora gufasha.
Itabaze ibitaro cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Uburwayi budashira kandi waragerageje kwivurira mu rugo bikanga.
• Muri iyo miswa harimo ibimenyetso by'ikindi kibyimba: Uburibwe, kokerwa no gutukura.

, ,

Kuki umugore utwite Muganga amubaza igihe aherukira mu mihango? Dore uko abaganga babara igihe umubyeyi utwite azabyarira, bahereye ku gihe aherukira kujya mu mihango!


ICYO ABAGANGA BAKORESHA KUGIRANGO BAMENYE IGIHE UMUBYEYI AZABYARIRA
Ababyeyi benshi bajya kwisuzumisha igihe batwite bakunda kubazwa igihe baherukira mu mihango, abenshi babyibazaho kuko rimwe na rimwe baba babwiye muganga ko babizi neza ko batwite.
Kuki umugore utwite muganga amubaza igihe aherukira mu mihango?
Benshi mu bagore rero babazwa iki kibazo, bacye nibo bamenya impamvu.
Ubundi umubyeyi uje kwisuzumisha atwite akorerwa byinshi harimo kureba uko ubuzima bwe bumeze nyuma yo gutwita, ubw’umwana uri munda, ndetse n'ingorane afite cyangwa ashobora kugira n’ibindi.
Ariko kugirango abaganga bamenye inda afite igihe igezemo bituma bamukurikirana bijyanye nabyo, bamuza itariki aherukira mu mihango.
Iyi tariki nayo ibafasha kumenya ibyumweru umwana amaze munda ya nyina ndetse no kumenya igihe runaka yakwitegura kubyara.
Mu buganga hakunda gukoreshwa ibyumweru kurusha uko bakoresha amezi.
Urugero: mu buzima busanzwe havugwa ko inda ifite amezi 4 ariko mu buganga hakoreshwa kenshi ibyumweru 16.
Umuhanga Franz Karl Naegele (1778–1851) niwe washyizeho uburyo babara igihe umwana azavukira uhereye ku gihe umubyeyi aherukira mu mihango.
Akaba yaravuze ko kugirango ushake itariki umubyeyi azabyariraho ubegenza gutya:
  • Ufata itariki aherukira mu mihango ukongeraho umwaka 1
  • Ugakuraho amezi 3
  • Ukongeraho iminsi 7

Urugero: umubyeyi wagiye mu mihango ku itariki ya 17/07/2012 akabonana n’umugabo mu gihe cy’uburumbuke agahita asama yazabyara:
Itariki aheruka mu mihango :17/07/2012
+ umwaka 1 = 17 /07 /2013
-   amezi 3     =  17 /04/ 2013
+ iminsi 7     =     24 /04/ 2013
Gusa ntibivuze ko neza neza uyu mubyeyi twafashe azabyara kuri iriya tariki,  ubushakashatsi bwerekana ko mbere ho ibyumweru 2 na nyuma ho ibyumweru bibiri ariho hafi 90% by’ababyeyi babyarira, bifasha abaganga ndetse n’umubyeyi gukurikiranwa byimbitse muri icyo gihe.
Babyeyi ngiyo impamvu muganga akubaza igihe uherukira mu mihango, niyo yaba abireba neza ko utwite.
source:uwizewell.blog.com

28 January, 2015

,

Ni ryari bavuga ko umuntu afite umuriro?, ni ryari najya kureba muganga igihe mfite umuriro? ni gute nakwikorera ubutabazi bw'ibanze mu gihe mfite umuriro?,


KUGIRA UMURIRO
Kugira umuriro bisobanura ko ubushyuhe bw'umubiri buba bwarengeje urugero rusanzwe rw'ubushyuhe
bw'umubiri. Indwara nyinshi zitera kugira umuriro. Impamvu isanzwe ni ibicurane bifatanye no kugira umuriro biterwa na virusi, ituma iyo umuntu akimara gufatwa agira umuriro mwinshi cyane kandi akawumarana iminsi myinshi. Umuriro wo kugipimo cya 39 ku rugero rwa celcius, ntabwo uba ari ikibazo, ariko utuma umuntu ananirwa cyane kandi agacika intege akanabira ibyuya byinshi bigatuma umuntu akenera ibyo kunywa byinshi. Kuzamuka k'umuriro mu buryo bwihuse bishobora guturuka na none ku ndwara zo kubyimbirwa cyangwa se kuri inflamation.
Biterwa kandi na virusi ituma amara abyimba akenshi bituma umuntu aruka agahitwa kandi akagira n'umuriro. Imyanya ijya
ibyimbirwa (ingero: ikibyimba cya kubyimba k'uruhu) ahabyimbye hatera kugira umuriro ndetse hejuru y'ibyo ahabyimbye haba hokera kandi hanatukura. Umuriro ushobora no guterwa n'ikindi kitari virusi cyangwa udukoko dutera ibibyimba.
Ibimenyetso umuntu agaragaza:
• Kugira imbeho, kubabara mu nyama(mu mikaya).
• Kubabara umutwe.
• Umunaniro
Uko wakwivura(wakwikorera ubutabazi bw'ibanze)
• Nywa ibyo kunywa byinshi!
• Irinde kwinaniza.
• Ruhuka, ukurikirane uko umerewe.
• Kugira ngo umuriro gabanuke ugerageza kuba mu cyumba gihehereye, ukambara imyenda yorohereye, ukanafata imiti igabanya ububabare no kubyimbirwa ukurikije uko ifatwa.
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe niba:
• Uri kurushaho kuremba.
• Hejuru yo kugira umuriro, ubabara mu bitugu, ukumva ufite isesemi kandi ukaruka.
• Hejuru yo kugira umuriro ukumva ubabara no mu nda yo hasi n'umugongo ahagana hasi cyangwa ufite ibimenyetso by' uko ufite uburwayi aho inkari zinyura.
• Umaranye umuriro iminsi 3-4 kandi bikaba bigaragara neza ko atari umuriro uterwa n'ibicurane.
• Wongeye kugira umuriro kandi wari umaze iminsi ibiri waragiye ku ivuriro.
• Ku mubiri wawe hari gutukura.

,

DORE UKO WAKWIKORERA UBUTABAZI BW'IBANZE IGIHE UFASHWE N'INDWARA YO KUBYIMBIRWA MU NZARA

INDWARA YO KUBYIMBIRWA MU NZARA
Kubyimbirwa mu nzara ni ukubyimbirwa aho inzara zihurira n'uruhu, zigasaduka kandi zikanavaho. Guca
inzara ukazigira ngufi cyane bishobora gutuma wisesereza kubyimbirwa bigacengera mu rwara imbere. Kubyimbirwa mu nzara bishobora kuba ku mpande aho inzara zirangirira cyangwa ku ruhu aho inzara zitangirira zifatana n' umubiri. Inzara zo ku mano zakuze zinjira mu mubiri biba biterwa no kwambara inkweto zitagukwira zifunganye cyane cyangwa se n' ibindi bintu bishobora kuba bitsikamira cyangwa bibangamira amano.
Ibimenyetso byakwereka ko urwaye iyi ndwara: 

 • Kubabara cyangwa kokerwa mu nzara zo ku ntoki cyangwa ku mano.
• Aho inzara zihurira n'umubiri hatukura cyane.
• Aho inzara zihurira n'umubiri harimo amazi.


• Kubyimba aho inzara zihurira n'umubiri igihe kirekire, hagasaduka kandi inzara zikavamo. Inzara
zirashishuka kandi n' aho zihurira n'umubiri hakababaza.
Uko wakwivura n'uko wakwirinda kurwara iyi ndwara:
• Guca inzara neza utisesereza no kuzigirira isuku ihagije.
• Irinde gukuraho ahashishutse aho inzara ziteye cyangwa ahabyimbye ndetse n'aho zihurira n'umubiri.
• Irinde komora aho inzara zitereye.
• Uribwa cyangwa ubabara ushobora gufata imiti igabanya kubyimbirwa cyangwa imiti igabanya
ububabare n'umuriro.

 Inama z'ingenzi ku muntu ukunda kurwara mu nzara kugira ngo azirinde kujyamo amazi:
o Mu gihe ari ngombwa wakwambara uturinda ntoki ngo turinde intoki.
o Gukaraba/koza mu nzara zo mu ntoki/zo ku mano rimwe ku munsi.
o Buri mugoroba ugomba gushyiraho amavuta agabanya kubyimbirwa kugeza ubyimbutse.
• Inzara zo ku mano zakuze zinjira mu ruhu, mu buryo bwo kuzirinda ni ngombwa kwambara inkweto
zidafunguye.
• Wimaza ibirenge byawe umwanya munini ahantu hatose (urugero: bote cyangwa supuresi zitoze).
• Rinda ibirenge n'intoki ubishyira ahantu hari umwuka uhehereye.
Itabaze ibitaro bibikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Ukomeje kurwara nubwo waba waragerageje kwivurira mu rugo.
• Aho inzara zihurira n'umubiri hatukura, hokera, hakubabaza kandi aho zihurira harimo kuva.
, ,

Ese ko mbabara mu muhogo ni gute nakwivura mbere yo kujya ku ivuriro?, ni iyihe miti nagura?, ni ryari najya kureba muganga?


UBURWAYI BWO MU MUHOGO
Impamvu za rusange zitera kubabara mu muhogo ni uburwayi bwo mu rumiriro no gufunga mu mazuru bitewe no kumagara mu myanya y' urumiriro. Ububabare bwo mu muhogo bushobora guterwa n'ikintu cyose umuntu akoze gishobora kwangiza amatembabuzi yo mu mubiri, akenshi biterwa n'itabi,
ariko n'ivumbi ndetse n'imyuka y'ubutabire dusanga mu mwuka duhumeka iba yasohowe n'amamoteri nayo irabitera. Kubyimbirwa ko mu myanya y'urumiriro cyangwa kw'imitsi yo mu myanya yo mu rumiriro bishobora guterwa n'agakoko nka bagiteri agahumyo cyangwa na virusi.
Ibimenyetso umuntu agaragaza:
• Kubabara uri kumira
• Kumagara ukumva mu rumiriro hahanda.

• Gutukura mu muhogo/kumva mu muhogo hahomye ibindi bintu.
• Ububabare bwo mu muhogo ubwumvira mu matwi kandi atariho urwaye.
Uko wakwivura iyi ndwara:
• Ububabare bwo mu muhogo bwatewe na virusi akenshi bugaragazwa n'ibicurane, bikaba byikiza.
• Ububabare bushobora kugabanywa n'imiti igabanya ububabare (ibuporofeni) cyanwa imiti igabanya ububabare n'umuriro (parasetamolo).
• Mu muhogo hashobora koroshwa n'imiti iboneka muri farumasi iba ari ibinini umuntu ahekenya/cyangwa apuriza mu kanwa.
• Nywa ibintu byinshi bihagije.
Itabaze ibitaro  cyangwa ikigo nderabuzima cyawe niba:
• Ukomeje kubabara mu muhogo mu icyumweru 1-2 kandi nta mpamvu igaragara yabyo nta
n'umuriro ufite.
• Ubababara cyane mu muhogo bikaba byatunye ugira umuriro mwinshi, icyo gihe uba ugomba kwihutira kujya kwivuza uwo munsi.
• Muri bene wanyu wa bugufi hari uwarwaye umuhaha uterwa n'agakoko kitwa streptococcus, mu muhogo wawe hatukuye kandi ukaba ufite n'umuriro.
• Ibimenyetso by'uburwayi bitagabanuka kandi waragerageje kwivurira mu rugo.
Niba ububabare bwo mu muhogo bufatanije no kunanirwa kuvuga cyangwa no kudahumeka neza, ukaba utabasha kumira cyangwa utabasha kubumbura umunwa neza ugomba guhita wihutira kwivuza!

, ,

Indwara yo kutumva iterwa n'ubukurugutwa bwabaye bwinshi mu matwi, dore uko wayivura, imiti wagura muri Pharmacy, n'igihe biba ngombwa kujya ku ivuriro


UBUKURUGUTWA BWAFUNZE AMATWI
Ubundi ubusanzwe ugutwi kugizwe n'ibice bitatu by'ingenzi ni
ukuvuga ugutwi kw'inyuma(outer ear), ugutwi ko hagati(middle ear), n'ugutwi kw'imbere(inner ear). Ubukurugutwa burinda ugutwi ko hagati(Middle ear), bwihoma ku ruhu rwaho bukaba nk'agashishwa kometseho.
Ibice bigize ugutwi
Ibice bigize ugutwi

Ubu bukurugutwa rero bushobora gufunga ugutwi ko hagati, iyo ubwinshi muri bwo bwahomye mu gutwi ko hagati kandi
bukumiraho. Iyo ukoze mu gutwi ushobora gusunika ubukurugutwa bigatuma bwegerana. Iyo amazi agiye mu gutwi, agacengera muri bwa bukurugutwa bishobora gutuma mu matwi yo hagati habyimba.
Ibimenyetso byakwereka ko ubukurugutwa bwagufunze amatwi:
• Kumva neza biragabanuka
• Kugira injereri mu matwi
• Isereri
• Kumva ugutwi kuremereye
Uko wakwivura n'uko wakwirinda ko ubukurugutwa bufunga mu matwi hawe:
• Iyo wumvise ugutwi kwafunze biba byatewe n'ubukurugutwa bwinshi bwumiye mu matwi, mu kwivura wakoresha umuti utonyangiriza mu matwi uboneka muri farumasi ukubahiriza inama z' uko ukoreshwa.
• Ubukurugutwa na none ushobora kubworoshya urugero ushyira mu matwi iminsi mike amavuta yo ku mubiri. Bariza ubundi busobanuro bw' uko ukoreshwa kuri farumasi.
Itabaze ibitaro cyangwa ku kigo nderabuzima cyawe, niba:
• Ugutwi kwifunze mu buryo butunguranye kandi wumva ubabara mu gutwi.
• Ugize isereri iterwa no kwifunga kw'amatwi.
• Ugutwi kuva.
• Ibimenyetso by'indwara bitashize nubwo wivuye ukoresheje inama zo kwivurira mu rugo.
Kozwa mu matwi na muganga wabyigiye biba bikenewe, ari uko wagerageje kwivura mu matwi ariko kubw'
impamvu runaka ntibishoboke cyangwa ntibikunde.

, ,

Sobanukirwa uburwayi bwo mu matwi, umuhaha... uko wazivura, imiti wagura muri farumasi,n'igihe biba ngombwa ko ujya kwa muganga


IBIMENYETSO BISHOBORA KUGARAGAZA UBURWAYI BWO MU MATWI
Impamvu rusange ituma abantu barwara mu matwi, ni ukubyimbirwa mu matwi, iyo ikaba ari indwara rusange ku bana batari bageza ku myaka yo gutangira amashuri. Ikaba iterwa na virusi, amabagiteri, cyangwa n'utundi dukoko dutera kubyimbagana.
Ibimenyetso byakwereka ko urwaye mu matwi:
• Ububabare, kumva injereri mu matwi
Ibicurane, inkorora, umuriro

• Kutumva neza
• Ugutwi gutangira kuvamo amashyira cyangwa amazi
• Kubura amahoro n' ijoro
• Kubangamirwa
• Kumva udashaka ibiryo(kubura apeti)
Ibicurane by' umwana birengeje ibyumweru bibiri

• Gukomeza kuzana ingonera mu maso kandi ushyiramo umuti
Uko wakwivura mbere yo kujya ku ivuriro: 
• Niba utangiye kubabara nijoro ukaba wumva bidakabije, ushobora gutegereza kugeza mu gitondo,ukabona kujya kwa muganga. Igihe utarembye mu minsi y' ikiruhuko ushobora gutegereza umunsi uzakurikiraho w'akazi.
• Uburyo bw' ibanze bwo kugabanya ububabare ni ugufata imiti igabanya ububabare (ibuporofene) cyangwa imiti igabanya ububabare n' umuriro (parasetamolo). Uha umwana umuti ukurikije imyaka n' ibiro bye!
• Imiti y' ibitonyanga byo mu matwi ushobora kuyikoresha iyo mu matwi hatava.
• Ni byiza kuzamura kwegura aho ushyira umutwe uryamye ukoresheje umusego cyangwa ugashyira igitabo munsi y' amaguru y' igitanda aho ushyira umutwe.
Itabaze ibitaro biri ku izamu cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba:
• Ububabare bwo mu matwi butakijijwe n' imiti igabanya ububabare nyuma y'umunsi 1-2.
• Ku gutwi cyangwa iruhande rw' ugutwi habyimbye
• Ugutwi kuri kuva/kwajemo amazi, amashyira cyangwa amaraso
• Ibimenyetso by' uburwayi bitaragabanutse kandi warakurikije inama zo kwivurira mu rugo

27 January, 2015

, ,

Dusobanukirwe n'inzoka zo mu nda


INZOKA ZO MU NDA(Enterobius vermicuralis)
Inzoka zo mu nda n' indwara isanzwe ku bana bari hagati y' imyaka 3-10, ariko n'abantu bakuze n' abari mu zabukuru nabo bashobora kuzirwara. Izo nzoka zo mu nda ziba zifite umubyimba wa milimetero n'uburebure bwa sentimetero, zikaba ari inzoka zifite ibara ry'umweru. Kuzandura biterwa n'amagi y'inzoka agera mu muntu binyuze ku ntoki zanduye umuntu akoresheje ku munwa. Nanone ushobora kuzandura bitewe n'ahantu wakoze: gukoresha intoki mu kibuno(cyane cyane abana nibo bakunze kubikora) - gushyira intoki zanduye ahantu - gukoresha intoki ahantu handuye - gushyira intoki zanduye ku munwa.
Ibimenyetso by'inzoka zo mu nda
• Uburyaryate mu kibuno cyane cyane nijoro
• Kwituma amabyi arimo utuyoka

• Bishobora no kugaraganzwa no kumva udashaka kurya cyangwa kubura amahoro
• Kwishimagura bishobora gutuma wandura indwara z'uruhu zanduzwa n'udukoko duto
Uko wazivura mbere yo kujya kwa muganga
• Inzoka zivurwa n'imiti y'inzoka ifatwa inshuro ebyiri hagati yazo hacamo ibyumweru bitatu (imiti y' inzoka iboneka muri farumasi bidasabye urupapuro rwa muganga). Bariza ubundi busobanuro kuri farumasi!
• Umunsi ukurikira uwo warangirijeho gufata imisatsi ugomba kumesa iby' uraramo, iby'urarana, igikinisho umwana ararana ukanasukura mu byumba. Amagi y' izo nzoka aba yagiye muri matora no mu biringiti wayicisha kubishyira muri sawuna ishyushye cyane cyangwa ukabitera ipasi.
• NI NGOMBWA KUGIRIRA ISUKU INTOKI ZAWE N' UMUSARANE!
• Guca inzara zikaba ngufi.
• Ni ngombwa ko umuryango wose ufata iyo miti ndetse n' abadafite ibimenyetso by' uburwayi bw'inzoka.
• Iyo mu kigo cy' incuke bigaragaye ko byibura kimwe cya gatatu cy'abana barimo barwaye inzoka nibyiza kuvura abana bose bari muri iryo tsinda. Ntabwo umwana agomba gusiba kujya ku kigo cy' incuke kubera ko arwaye inzoka.
Itabaze ibitaro b bikwegereye cyangwa ikigo nderabuzima cyawe, niba
• Waramaze gufata imiti inshuro ebyiri ariko ntibigire icyo bikumarira.
• Hafi y' ikibuno haje uduheri.

, ,

ICYOREZO CY' IBICURANE(INFLUENZA), KIZAHAZA KURUSHA IBICURANE BISANZWE DORE UKO WACYITWARAHO


ICYOREZO CY' IBICURANE(INFLUENZA)
Icyorezo cy'ibicurane mu ndimi z'amahanga bita Influenza ni ibicurane biterwa na virusi(Influenza viruses) zituma mu myanya y'ubuhumekero bw'umuntu haza ibisebe. Ibi bicurane bitandukanye n'ibicurane bisanzwe. Icyo cyorezo kiza muri buri tumba. Abantu bakuru badakunze kurwaragurika akenshi bakira icyo cyorezo nyuma y'icyumweru 1-2 baba bamaze bayanduye. Abasaza, abakecuru, abana, n'abandi bantu
basanzwe barwaye indwara zimwe na zimwe zigabanya ubwirinzi bwabo bw'umubiri ,icyorezo k'ibicurane gishobora kubagiraho ingaruka yo kuba barwara izindi ndwara(ibihaha,umuhaha) no kujya mu bitaro. Umuntu wafashwe n' icyo cyorezo cy'ibicurane
ashobora guhita yanduza abandi umunsi ubanziriza ko bigaragara ko yafashwe na nyuma y'iminsi 3- 7 yaramaze gufatwa. Igihe umuntu aba agifatwa ariko nta bimenyetso by'uburwayi afite, no mu minsi yambere ibimenyetso by'uburwayi bigitangira kugaragara, ubusanzwe umuntu aba ashobora kwanduza
abandi hagati y'iminsi 2-3.
Ikizakubwira ko urwaye ibi bicurane!
• Kugira umuriro mwinshi bitunguranye, 
• Kubabara mu mihogo, inkorora no kwitsamagura
• Ibindi bimenyetso byerekeranye n' ibyo ni ukubabara mu
umutwe, guhinda umushyitsi, kugira umunaniro, rimwe na rimwe kugira isesemi no guhitwa. Abana bashobora no kubabara mu nda.
Uko wakwivura(ubutabazi bw'ibanze)
• Niba ubona utarembye cyane, ukabona utari mu itsinda ry'abazahazwa n'icyorezo, imiti y'icyorezo itangwa na muganga cyangwa imiti ivura iyo virusi ahanini ntabwo uba uyikeneye, ahubwo waguma kurwarira mu rugo. Wirinde kwegera abandi kugira ngo utabanduza kandi ugume mu rugo mu gihe cyose uba utari wakira neza.
• Kuruhuka bihagije no kunywa bihagije n'ingenzi cyane.
Umuriro n'uburibwe bishobora kugabanywa n'imiti igurirwa muri farumasi. 
Kanda hano urebe ahavuga uko wakwivura ibicurane
Niba ufite uburwayi usanganywe cyangwa uri mu itsinda ry'abashobora kwandura vuba, wihutire kwivuza ukibona ko uri kurushaho kurwara cyangwa ukomeje kuremba. 
Ihutire guhita uvuza umwana ufite ibi bimenyetso:
• Umwana usinziriye ntakanguke cyangwa ntabashe no kunyeganyega.
• Ibibazo byo kudahumeka neza.
• Uruhu ruhindutse nk'ubururu cyangwa rwerurutse.
• Umwana atabasha kunywa bihagije.
• Umwana ari kuruka cyane cyangwa umusubirizo.
• Umwana ari kwiyenza, ntiyemere ko n'umuntu amuterura.
• Ibimenyetso by'icyorezo cy'ibicurane biragenda ariko bigahita byongera bikanagaruka.
Umuntu mukuru ugize ibi bimenyetso aba agomaba kwihutira kwivuza
• Ibibazo byo kudahumeka neza.
• Kuribwa cyangwa kubabara mu gatuza.
• Kugira isereri bitunguranye cyangwa guta umutwe.
• Kuruka cyane cyangwa gukomeza kuruka buri kanya.
• Ibimenyetso by' ibanze by' icyorezo cy' ibicurane bigenda ariko bigahita byongera bikagaruka.

Ushobora kwirinda kwanduza abandi ukora ibi bikurikira:
• Kinga ku munwa no ku mazuru agapapuro kabugenewe wayuye cyangwa witsamuye. Nurangiza
uhite ujugunya ako gapapuro mu ngarani. Mu gihe udafite ako gapapuro, witsamuye cyangwa
ukoroye kinga ku munwa igice cyo haruguru cyo ku maboko y'umupira wambaye, wikingaho
ikiganza cyawe.
• Karaba intoki ukoresheje umuti wo ku ntoki wabugenewe wica udukoko dutera indwara buri gihe
uko uvuye hanze na mbere y' uko ujya kurya ndetse byakarushaho igihe umaze kwitsamura
cyangwa gukorora. Irinde gukora ku maso, ku mazuru cyangwa ku munwa utari wamara gukara
intoki.
INKINGO Z'ICYOREZO CY'IBICURANE(Influenza vaccine)
NIBWO BURYO BW'INGENZI BWO KWIRINDA ICYO CYOREZO!



,

SOBANUKIRWA IBIJYANYE N'INDWARA Z'URUHU N'UKO WAZIVURA MBERE YO KUJYA KU IVURIRO


SOBANUKIRWA IBIJYANYE N'INDWARA Z'URUHU

Umwera uterwa n'umwuka wumye wo hanze, gukaraba inshuro nyinshi, no guhindagurika k'ubushyuhe (igihe cy' ubushyuhe/igihe cy' ubukonje). Ubuheri bushobora guterwa no guhindagurika k'umubiri, udusimba dutoya cyane twangiza umubiri, virusi cyangwa ibihumyo(uduhumyo duto dutera indwara nk'ibihushi,...) nabyo biri mu bishobora kuba byakwangiza umubiri, ibintu bikoze mu butabire bishobora kwangiza umubiri( nk'imiti cyangwa amavuta amwe n'amwe twisiga), uburwayi buturuka kubisanira( cyanga ibyo dukomora mu babyeyi biri genetic) cyangwa n'izindi mpamvu. Uburyaryate bwongerwa n'ibyuya, amavuta afashe cyane, umunaniro uterwa no gutekereza cyane cyangwa imyenda ikanyaraye.

Ibimenyetso bishobora kukwereka ko ufite ikibazo cy'indwara y'uruhu:

• Gukomera k'uruhu, kocyera, gusa n'ahacitse igisebe, guhindura ibara k'uruhu no kuryaryata.
• Uruhu rwafashwe n'indwara ruratukura rukokera kandi ukumva hakurya.

• Ku mubiri hashobora kuzaho uduheri turimo amazi.

Uko wabyitwaramo igihe ubonye ibimenyetso

• Gira isuku y'umubiri, ukunde kwiyuhagirisha amazi meza y'akazuyazi kandi ukarabe isabune idahumura, birahagije ko ukaraba buri gihe ubonako ari ngombwa.
• Karaba kandi uhanagure neza hagati y'amano n'ibindi bice by'umubiri bifatanye, shyira puderi cyangwa udutambaro twabugenewe/ipamba ryagenewe gushyirwa hagati y'amano ubishyire n'ahandi hantu hafatanye ku mubiri hakunda gututubikana hagashishuka.
• Kweruruka ku mubiri no kuzana uduheri bishobora kuvurwa n'amavuta agurishirizwa mu ma farumasi
cyangwa amavuta yorohereye agabanya uburayaryate. Uruhu ruryaryata ushobora gukoresha amavuta ya korutizone aboneka muri farumasi.
• Irinde kwishimagura! Ca inzara uzigire ngufi cyangwa ambara uturinda ntoki dukoze muri koto.
• Irinde gukoresha ibintu bigira ingaruka ku mubiri (nk' isabune yo koga cyangwa amaranje yuzuye inkari cyangwa ibyuya).
• Bika amavuta muri firigo kugira ngo nujya kuyakoresha azamerere uruhu neza kuko azaba akonje.
• Ambara imyenda irekuye, icyaba kiza nuko wakwambara amakariso yakozwe muri koto.

Igihe byaba ngombwa kujya ku ivuriro:

• Ufite ibiheri byinshi cyane bitutubikanye cyangwa biva.
• Uburyaryate ari bwinshi cyane nubwo wagerageje kwivura mu rugo.
• Ibiheri biri kugutera ibindi bibazo nko kugira umuriro cyangwa kumva utameze neza.
• Ibiheri bitarakijijwe n'umuti wakoresheje mu rugo.

, ,

Dore icyakubwira ko uzarwara Indwara ya Tifoyide(Thyphoid fever), Imwe mu ndwara zivugana abantu kubera kutayimenya neza






TIFOYIDE(TYPHOID)

Tifoyide (typhoid) ni indwara igagaragara ku isi hose yandura iyo umuntu ariye cyangwa anyoye amafunguro  arimo udukoko  dutera tifoyide twita salmonella typhi
Typhoid (tifoyide) ni indwara y’icyorezo igaragazwa no guhitwa ,indandara(umuriro ukabije) uduturugunyu ku mubiri cyane cyane mu gituza ndetse no kubura amahoro. Typhoid ni indwara imenyerewe mu Rwanda.
IKIYITERA
Tifoyide iterwa n’udukoko twitwa salmonella typhi biciye  mu bifungurwa byamaze kwandura,cyangwa amazi,iyo uriye cyangwa unyoye ikintu icyo aricyo cyose cyandujwe nutwo dukoko.Abantu barwaye iyo ndwara bashobora gukomeza gukwirakwiza udukoko tuyitera mu myanda basohora .
IBIMENYETSO BIYIRANGA
Mu bimenyetso bigaaragara vuba harimo:
IBINDI BIMENYETSO BIRANGA UMUNTU URWAYE TYPHOID
  • Ubukonje budasanzwe(ubuyanja)
    Umuntu yumva atameze neza
    Umuntu yumva atameze neza
  • Kubura umutuzo
  • Guta ubwenge
  • Kuva imyuna
  • Umunaniro ukabije
  • Gucika intege
UKO TIFOYIDE (TYPHOID) IVURWA.
Amatembabuzi ntetse ni byo bita electrolytes mu rurimi rw’icyongereza bishobora guhabwa umurwayi bicishijwe  mu mitsi y’imigarura, cyangwa umurwayi agasabwa kunywa amazi usukuye avanzemo ipaki yibyo bita electrolytes mu rurimi rw’icyongereza. Umurwayi wa tifoyide (typhoid) ahabwa  imiti yica udukako dutera tifoyide
AMAHIRWE YO GUKIRA KU MURWAYI WA TIFOYIDE (TYPHOID)
Umurwayi wa tifoyide yoroherwa mu byumweru  bibiri kugeza kuri bine ari ku miti. Kandi Inzoza ziba nziza cyane iyo afashe imiti kare ,ariko iyo atinze indwara irushaho kumuzahaza. 
INGARUKA IYO ITAVUWE NEZA
  • Kuva amaraso mu rwungano ngogozi
  • Kwangirika kwamara
  • Kwangirika kw'impyiko
UKO TIFOYIDE(TYPHOID) YAKWIRINDWA
Ni ngombwa gufata urukingo rwa tifoyide (typhoid), kugirango wirinde kuzazahazwa nayo igihe wafashwe niyo ndwara,cyane cyane igihe ugiye kujya mu gace kagaragaramo iyi ndwara .
Umuntu agomba kujya anywa amazi asukuye kandi akarya ibiryo byatetswe  bigashya
Kugira isuku y’ibikoresho dukoresha mu gikoni tukanarinda ibyo kurya byacu inigwahabiri zikwirakwiza iyo ndwara.
, , ,

Ese uruyuki, Ivubi, IKivumvuri cyangwa utundi dusimba dushobora kukuruma ugapfa? Ni gute wabyitwaramo igihe warumwe n'agasimba?


IBIBAZO BITERWA NO KURUMWA N'UDUSIMBA N'AHO TWAKURUMYE
Udusimba twinshi two mu RWANDA tuguruka ntabwo turyana kandi n'uturumana iyo turumye umuntu, akenshi harikiza. Aho ikivumvuri cyangwa uruyuki rurumye umuntu mukuru muzima ntacyo haba.
Ibimenyetso
• Aho twarumye umuntu muri icyo gice cy'umubiri  harokera, hakabyimba, hagahindura ibara ndetse hakanaryarayata.
Bamwe barabyimbirwa cyane
Bamwe barabyimbirwa cyane
Uko wabyitwaramo igihe warumwe n'agasimba:
• Hanagura aho twakuriye/twakurumye, wihakanda kandi wihashima.
• Ahabyimbye kandi hari ku kurya ushobora gushyiraho barafu/ikintu gikonje cyane, ni biba ngombwa ufate umuti ugabanya ububabare. Ntuzashyire barafu cyangwa ikintu gikonje ku mubiri nta kintu kindi ubanje ku mubiri!
• Ahari uburyaryate ushobora gusigaho amavuta ya korutizone aboneka muri farumasi. Ushobora kuwugura kuri farumasi udafite urupapuro rwanditswe na muganga mukuru(ni byiza ko mu rugo
uba uwufite by'agateganyo).
Igihe biba ngombwa ko umuntu ajya ku Ivuriro:
• Aho wariwe cyangwa warumwe n'udusimba haraguteye uburwayi.
• Uburibwe bukabije kwiyongera, ukomeje kubyimbirwa cyangwa utari kubasha guhumeka neza.
Ugize umuriro, iseseme cyangwa ubuze ubwenge.
• Aho inzuki zikunda kurya cyangwa kudwinga akenshi ni ku munwa, ku muhogo cyangwa mu maso, bikaba byatuma ugira ibi bimenyetso twavuze haruguru.
• Amavuta ya korutizoni, ushobora gushyira aho rwakurumye.
• Barafu cyangwa ikintu gikonje cyo kwifashisha (ushobora kubyifashisha uramutse upfuruse).
• Ibinini bikiza uburyaryate.
• Umuti ugabanya ububabare.
Iyo ukomeje kubyimbirwa vuba vuba kandi guhumeka bikakugora uba ugomba kwihutira kujya kwa
muganga!

,

MENYA UKO WAKWIKORERA UBUTABAZI BW'IBANZE IGIHE UGIZE IBISEBE


UKO WAKWIKORERA UBUTABAZI BW'IBANZE IGIHE UGIZE IBISEBE
Ibisebe byoroheje bishobora kuvurirwa mu rugo.
Ibimenyetso
Ibisebe bishobora guterwa no kwambara inkweto zitagukwiriye cyangwa zikiri shyashya, n'uko
waguye hasi ugakomereka, ari ikintu cyagushwaratuye, hari ikintu cyagutemye nk'icyuma cyangwa
igice cy'ikirahure cyangwa hari ikintu cyakujombye.

Uko wakwivura
Karaba intoki zawe
• Oza cyangwa hanagura mu gisebe n'iruhande rwaho ukoresheje amazi yo muri robine(atembaho) n'isabune isanzwe/cyangwa isabune yica udukoko dutera uburwayi. Mu gihe uhoza unakureho ibyatumye uzana igisebe, urugero nk'imicanga cyangwa udusate duto tw'uturahure.
• Kanda ku gisebe iminota mike wifashishije igitambaro gisukuye, kugira ngo amaraso ari kuva akame.
• Pfukisha igisebe igitambaro cyabugenewe urugero: Zengurutsaho bande cyangwa shyiraho igitambaro cyabugenewe ubundi urenzeho papiyekora.
Ikitonderwa: Siparadara ipfuka ishobora gutuma mu gisebe hazamo ubushyuhe bwinshi.
• Hindura ibipfuko nibura rimwe ku munsi cyangwa inshuro nyinshi, niba igisebe kiva cyane kigatunguka ku gipfuko inyuma.
(Kuraho ibipfuko buhoro buhoro. Ibipfuko byafatanye n' ibisebe ushobora gushyiraho amazi kugira ngo biveho ku buryo bworoshye).
• Niba igisebe kiva, cyogeshe amazi inshuro ebyiri ku munsi.
Itabaze ibitaro bikwegereye cyangwa ku kigonderabuzima cyawe, niba:
Igisebe kiva cyane kandi ntikirekere aho kuva nyuma y'iminota 20.
• Igisebe ari kinini, gicukutse cyangwa cyanduye.
• Igisebe ari igikomere cy'ikintu cyakurumye cyangwa igisebe cyacukumbutse.
• igisebe kirimo ibindi bintu, urugero uduce tw'ibirahure utabasha kwikuriramo.
• udashobora koza neza igisebe ngo gicye.
• Igisebe gitangiye kukubabaza, kuzamo umuriro cyangwa gutukura.
• Igisebe gitangiye kuva cyangwa kuvirirana.
Ugize umuriro.
Iyo bibaye ngombwa igisebe kiba kigomba kudodwa, mu gihe kitarenze isaha imwe nyuma yo gukomereka.
Reba niba ubushobozi bw' urukingo rwa tetanosi bugifite ubushobozi mu mubiri wawe.
Umuntu aba agomba kurukingirwa buri nyuma y'imyaka 10.

,

Indwara ya tetanos( Agakwega)




TETANOSI(AGAKWEGA)



Tetanosi ni iki?
Tetanosi (Agakwega) ni imwe mu ndwara z’urwungano rw’imyakura(nervous system) y’igikatu kandi yica,ikaba iterwa n’ubumara mu mwakura (nerve) buturutse ku gakoko(bacterium) ka Clostridium tetani, aho aka gakoko kagaragara hirya no hino ku isi mu butaka,mu rura(intestine) rw’inyamanswa n'abantu.
Aka gakoko gakurira he mu mubiri?
Mu busanwe dukurira mu bisebe nibikomere. Ibisebe nibikomere rero usanga byarabaye karande ibyo biba byorohereza utwo dukoko kuba twahakurira tukanahororocyera
Agakoko k'injirira mu bisebe
Agakoko k'injirira mu bisebe
Ibisebe rero usanga bimeze nkibifunguye cyangwa bicukutse (deep wounds) byaba byatewe n’impanuka cyangwa ikindi kintu icyari cyo cyose  cyatuma igisebe kiba nk'ikirangaye nabyo biba byoroherereza twa dukoko kuba twahakurira.
Utu dukoko rero dushobora kwinjira mu mubiri binyuze mu bushye,aho umubiri waba wacitsemo cyangwa se aho baba baguteye urushinge kandi nanone turiya dukoko(bacterium) dushobora gusagarira (attack) umubyeyi n'umwana igihe abyara binyuze mu rureri igihe barukata.
Ingorane rero z’iyi ndwara zitangira kugaragara iyo utu dukoko twabonye uburyo bwo kororoka tugatangira kujya twohereza ubumara bwatwo mu bice bindi by'umubiri buvuye mu gisebe.
3.Uko ubumara bwa tetanosi butera indwara?
Ubu bumara bwa tetanosi ubundi bwangiza aho umwakura(Nerf) uhurira n’umukaya(muscle)uwukangurira igikorwa runaka. ubu bukana rero aho bugeze bwangiza uburyo bwa butumwa bwageraga kumukaya bigatuma imikaya yikanya(tighten up) cyangwa ikarwara  imbwa
Ubu bumara kandi bwakwangiza imikorere y’imyakura n’imikaya mu mwana ucyivuka,aho byatuma abura ubushobozi bwo kwitabwarwaho n’ibibazo byo mu mutwe, kandi ibi byigaragaze cyane mu byumweru bibiri avutse kandi erega n’igihe umubyeyi abyazwa  hari isuku nke cyangwa bikorwa n’abatabizobereyemo bishobora kuba imvano yindwara (niyo mpamvu ari byiza kugira umuco wo kubyarira kwa muganga kuko baba baziboreyemo)
Tetanosi irangwa ni iki,inakura ite?
Mbere yuko tureba ibiyiranga ariko tubanze tumenye koko ko igihe wamaze kwandura byibuza bifata hagati y’iminsi ibiri n’amezi abiri ngo ibimenyetso byambere byigaragaze
Mu cyumweru cyambere rero ugenda uhura n'ibibazo by’imbwa z’imikaya(spasm) biturutse kuri bwa bumara bwayo (tetanosi) muri cya gice ufitemo igisebe ariko uko iminsi igenda iza bikaba byakomereza no ku bindi bice byumubiri kandi no gucika intege cyane no kuribwa umutwe birigaragaza muri icyo gihe
Imikaya ishobora gutuma umuntu amera atya kubera ubumara bwa tetanos
Imikaya ishobora gutuma umuntu amera atya kubera ubumara bwa tetanos
Rero uko ubwo bumara bukomeza gusagarira n’ibindi bice by’umubiri niho iyo ndwara ya tetanosi iherako ikurira kuko izagenda m’umikaya ya bimwe mu bice byingenzi mu mubiri nk’ibihaha,umutima,impyiko,umwijima n’ibindi.ukaba rero wakwisanga utagishobora guhumeka neza,umutima utagitera neza nk’ibisanzwe n’ibindi bikaba byazarangira n’ubundi utagishoboye kubaho ugapfa igihe na zindi ngamba zafashwe z’ubuvuzi
Tetanosi yakwirindwa ite?
Uburyo bwiza bwo kwirinda indwara nkiyi nayindi uretse kuyikingirwa kandi ingamba nziza zigomba gufatwa kugira ngo hirindwe kwinjirirwa n'utu dukoko nkaho dugomba kujya twirinda kugendera kumisumari kandi nigihe byabaye ngombwa kwigisebe kivuka tugerageze kukigirira isuku kandi nabwo na passive immunization yakorwa bibaye ngombwa
Gahunda y’urukingo rwa tetanosi?
Ubundi abana bose bagomba gukingirwa iyi ndwara ya tetanosi
Gukingiza umwana ni ingenzi cyane
Gukingiza umwana ni ingenzi cyane

bahabwa uruhererekane rw'inkingo zigera kuri eshanu, aho atangira kuruhabwa byibuza mu mezi abiri y'amavuko bikarangira agize imyaka itanu kandi urukingo rwo kuzamura abasirikare b’umubiri ruracyenewe  ku myaka nka cumi numwe.
Ariko nanone ubu ugicyeneye guhozayo urwo rukingo byibuza buri myaka icumi
Ingaruka z'urwo rukingo?
Ingaruka rero  z'uru rukingo zikunze kuba mu bantu 25 ku ijana(25%) baruhawe,kandi izikunze kwigaragaza ziba zoroheje kandi  zirasanzwe aho usanga ari ukugira udusebe,kubyimbirwa no gutukurira aho hantu baba baguteye urwo rukingo.
SOURCE:IMIBEREHO.COM